Ankieta dotycząca dotychczasowych Budżetów Obywatelskich w Bochni odbyła się w dniach 23.12.2017 – 07.01.2018. Celem ankiety było przede wszystkim rozpoczęcie dyskusji o obecnym kształcie Budżetu Obywatelskiego oraz możliwej jego ewolucji tak, aby stał się bardziej przystępny dla mieszkańców. W ankiecie wzięło udział 268 – z racji miejskiego charakteru chcieliśmy poznać tylko zdanie osób które mają prawo głosowania w BO.
Mimo, że część ankietowanych nie brało udziału w dotychczasowych głosowaniach, wciąż uważają oni, że Budżet Obywatelski jest potrzebny. Jako istotny uznało go 94,4% ankietowanych, co świadczy o tym, że mieszkańcy chcą partycypować bezpośrednio w kreowaniu budżetu miejskiego.
Średnia ocena przyznana projektom realizowanym w ramach Budżetu Obywatelskiego wynosi 3,12. Świadczyć to może o pewnej niedbałości jeśli chodzi o wykonanie projektów, z drugiej strony 1-2 projekty mogły zdecydować o całościowej ocenie, mimo że część projektów została zrealizowana bardzo dobrze. Niemniej dążyć należy do podniesienia średniej zwłaszcza, że ilość ocen 1-2 zdecydowanie przewyższa ocenę 5.
Nie ma wątpliwości jeśli chodzi o działania informacyjne i promocyjne związane z Budżetem Obywatelskim. Aż 91,4% biorących udział w ankiecie uznało, że działania urzędu wymagają poprawy, z czego 57,5% uznało je za niewystarczające. O braku świadomości Budżetu Obywatelskiego świadczyć mogą również wskaźniki frekwencji w głosowaniach, które są niskie mimo możliwości głosowania przez internet (10,74% w 2017 roku, 9,41% w 2016 roku).
Bardzo dobra i obywatelska postawa mieszkańców pojawia się w pytaniu nr 5. Blisko 95% mieszkańców zadeklarowało poparcie dla projektu jeśli uznają go za wart realizacji, poziom znajomości nie jest tu najistotniejszy.
Prawie 74% ankietowanych uznało, że podział budżetu na projekty ogólnomiejskie i osiedlowe jest dobrym pomysłem.
Chcielibyśmy jednak zwrócić tu uwagę, że obecna formuła funkcjonowania w niedługim czasie się wyczerpie. Wynikać to może z faktu, że w dużej mierze mieszkańcy skupiają się na projektach infrastrukturalnych. W kontekście kolejnych 2-3 naborów na niektórych osiedlach mogą wykorzystać wszystkie możliwości. Nie zalecamy zmiany już w najbliższym czasie, jednak już teraz należy pochylić się nad długoterminowym spojrzeniem na możliwy problem.
W kwestiach ilu mieszkańców powinno poprzeć projekt osiedlowy łącznie 41,9% ankietowanych jest za podniesieniem limitu podpisów. Wśród odpowiedzi pojawiły się propozycje aby uzależnić liczbę potrzebnych podpisów w zależności od ilości mieszkańców osiedla.
Zwrócić uwagę trzeba też na fakt, że osiedla są różne – inaczej funkcjonują wspólnoty „blokowe” np. os. Niepodległości, a inaczej osiedla oparte o domy jednorodzinne.
Za utrzymaniem obecnego rozwiązania (25 mieszkańców) głosowało 35,2% ankietowanych, natomiast za złagodzeniem limitu głosowało 13,5% co razem ze zwolennikami obecnego rozwiązania daje liczbę 48,7%. Biorąc pod uwagę jedynie wynik ankiety, należałoby utrzymać obowiązujący na osiedlach limit. Niski limit w tym przypadku daje możliwość zgłaszania większej ilości pomysłów, których w ramach niektórych osiedli i tak jest niewiele, stąd odstraszanie wnioskodawców wysokim limitem nie jest wskazane.
Inaczej sprawa ma się jeśli chodzi o projekty ogólnomiejskie. Łączne głosy zwolenników obniżenia lub utrzymania obecnego limitu wynoszą 38,6% podczas gdy na samą odpowiedź „więcej niż 100 osób” swój głos oddało 40,4%. Do tego doliczyć należy jeszcze 11,6% osób za zwiększeniem limitu do 80 osób co da łącznie 52%.
W tym pytaniu daliśmy ankietowanym możliwość wybrania kilku odpowiedzi – nie zależało nam na jednym wskazaniu a wybadaniu trendów co jest dla mieszkańców istotne. I tak jeśli chodzi o pierwszą trójkę w kontekście Budżetu Obywatelskiego według kolejności głosów mieszkańcy chcieliby realizacji projektów:
1. Infrastrukturalnych(chodniki, ścieżki rowerowe, ulice, oświetlenie, place zabaw),
2. Ekologicznych (Infrastrukturalne, takie jak chodniki, ścieżki rowerowe, ulice, oświetlenie, place zabaw itp.)
3. Turystycznych (organizacja wydarzeń regionalnych i ogólnopolskich, promocja dziedzictwa kulturowego, historycznego, promocja wszelkich rodzajów turystyki w oparciu o walory Miasta Bochnia).
Zaskakujące jest, iż w pytaniu o zadania własne Gminy obejmujące inwestycje infrastrukturalne takie jak remonty prawie 60% wskazało, aby je wykluczyć z Budżetu Obywatelskiego mimo, że we wcześniejszym pytaniu największa liczba osób wskazała właśnie zadania infrastrukturalne jako najbardziej pożądane. Ciężko jednoznacznie stwierdzić czy ten dysonans wynika ze źle postawionego pytania, decydującego słowa „remonty” czy też niekonsekwencji części ankietowanych.
Prawie 50% ankietowanych wskazało, że z Budżetu Obywatelskiego należy wykluczyć zadania realizowane na terenach i mieniu jednostek organizacyjnych Gminy Miasta Bochnia m.in. szkołach czy Muzeum lub Miejskim Domu Kultury.
W tym miejscu trzeba zaznaczyć, iż stawiając to pytanie intencją Reaktora nie jest ograniczanie organizacji np. wydarzeń kulturalnych na terenie ośrodków należących do Miasta. Niemniej naszym zdaniem Budżet Obywatelski nie powinien służyć jednostkom miejskim w celu uzupełniania własnego budżetu poprzez inwestycje, do których większość mieszkańców nie ma dostępu.
Według ankietowanych Zarządy Osiedli nie powinny odgrywać decydującej roli w kwestii Budżetu Obywatelskiego. Aby ZO miały decydujący głos zagłosowało jedynie 8,2%. łącznie aż 87,7% badanych uznało że Zarząd Osiedla nie powinien podejmować decyzji w sprawie przyjmowania lub odrzucania wniosków.
Kolejnym pytaniem zadanym w ankiecie była kwestia utworzenia obywatelskiego zespołu ds. Budżetu Obywatelskiego. Głosy tu są podzielone – 38,8% uważa to za dobry pomysł podczas gdy przeciwnikami tego pomysłu jest łącznie 44,7% głosujących. Odpowiedzi na oba pytania (13 i 14) świadczyć mogą, że w przypadku BO mieszkańcom zależy na jak najprostszej drodze administracyjnej w całym procesie.
Wątpliwości nie pozostawiają również dwa ostatnie pytania. 81% ankietowanych uważa, że należy wzmocnić rolę wnioskodawcy w procesie inwestycji, gdyż na ten moment jest ona zbyt słaba. Oznacza to chęć partycypacji przez mieszkańców w procesie wykonywania Budżetu Obywatelskiego. Również mieszkańcy chcieliby, aby ukazywał się raport podsumowujący wykonanie Budżetu Obywatelskiego na konkretny rok – za takim rozwiązaniem głosowało prawie 95% ankietowanych.
Dodając do tego kwestie związane z Zarządem Osiedli oraz Obywatelskiego Zespołu ds. BO tym bardziej można wyciągnąć wniosek, że ankietowanym zależy na bezpośredniej mocniejszej roli wnioskodawców z pominięciem dodatkowych ciał administracyjnych, tak aby mogli mieć wpływ na realizowane projekty. Raport podsumowujący również może być postrzegany jako forma nacisku, gdyż wymagałby od administracji bardziej skrupulatnego podejścia do całego przedsięwzięcia jakim jest Budżet Obywatelski.
Na koniec kilka informacji na temat przebadanej grupy:
Przeprowadzona ankieta jest pierwszą tego typu w kontekście Budżetu Obywatelskiego w Bochni. Nasuwa ona z pewnością kilka wniosków: na pewno konieczne jest poprawienie komunikacji, informowanie o możliwościach zgłaszania wniosków, kampania promocyjna w sprawie samego głosowania oraz późniejszy raport końcowy podsumowujący działania związane z BO. Należy również wzmocnić rolę wnioskodawcy. Do przemyślenia są kwestie ilości podpisów na projektach osiedlowych i ogólnomiejskich, kwestia ograniczenia pewnych działań infrastrukturalnych oraz działalności w jednostkach samorządowych.
Mamy nadzieję, że przeprowadzone badanie będzie dobrym wprowadzeniem do dalszej dyskusji nad Budżetem Obywatelskim i zmian związanych z jego regulaminem. Jest to w tym momencie najważniejsze narzędzie do budowania społeczeństwa obywatelskiego w Bochni, które będzie świadome jak funkcjonuje ich miasto. Mieszkańcy będą je chcieli zmieniać na lepsze poprzez własne działania, a nie jedynie oczekiwania względem władz.
Opracowanie wyników: Grzegorz Stodolny
Przygotowanie i przeprowadzenie ankiety: Zespół Reaktora B7